انواع نرم افزار سیستمی و کاربردی: تفاوت ها و ویژگی ها
در زندگی امروزی انسان نرم افزار نقش مهم و ضروری دارد، چرا که باعث ایجاد ارتباط با سخت افزار و امکان مدیریت آن میشود. دو نوع نرم افزار داریم: نرم افزار سیستمی و نرم افزار کاربردی.
اگر نرم افزار سیستمی نباشد، نرم افزارهای کاربردی قابلیت اجرا ندارند؛ یعنی تا نرم افزار سیستمی نباشد نمیتوان از سیستم استفاده کرد. حالا تفاوت این دو چیست و هر کدام چه کاربردی دارند؟ در این مقاله به بررسی انواع نرم افزارهای سیستمی و کاربردی میپردازیم.
نرم افزار سیستمی چیست و چه کاربردی دارد؟
نرم افزار سیستمی مجموعهای از برنامهها است که آن را میتوان واسطهای میان سخت افزار و نرم افزارهای کاربردی دانست. این نرم افزار که مدیریت منابع و امکان اجرای نرم افزارهای کاربردی را فراهم میآورند؛ با زبانهای سطح پایین نوشته شده است. یکی از مهمترین وظایف این نرم افزار، مدیریت منابع سیستم است.
از دیگر وظایف نرم افزار سیستمی:
- مدیریت حافظه
- امنیت
- مدیریت فایلها
- پیکربندی وظایف
- باگ یابی
- مدیریت پردازنده
- و…
نرم افزار سیستمی نزدیک به سخت افزار قرار دارد و چون با زبانهای سطح پایین نوشته شده، درک آن پیچیده و دشوار است. لینوکس، ویندوز، macOS و… نمونههایی از نرم افزار سیستمی هستند.
قابلیتهای نرم افزار سیستمی
- سرعت بالا در نرم افزار سیستمی اهمیت زیادی دارد، چرا که باید وظایف را بدون وقفه انجام دهد.
- باید به گونهای باشد تا امکان دسترسی غیر مجاز را ندهد و امنیت بالایی داشته باشد.
- نرم افزار سیستمی در سطح پایین کار میکند و مستقیما با سخت افزار تعامل دارد، پس باید باعث بهینه سازی منابع و پایداری باشد.
انواع نرم افزار سیستمی
نرم افزارهای سیستمی متفاوتی وجود دارد که تعامل با سیستم و سخت افزار را آسان کردهاند، برخی از انواع نرم افزار سیستمی را با هم بررسی میکنیم.
1. سیستم عامل (Operating System – OS)
سیستم عامل یک نرم افزار سیستمی است که واسطهای بین سخت افزار و نرم افزار است. این نرم افزار، مهمترین نرم افزار سیستمی کامپیوتر است و منابع سخت افزار را مدیریت میکند، همچنین امکان اجرا و کار با نرم افزارهای کاربردی را فراهم میآورد. با این رابط کاربری، ارتباط با سیستم و سخت افزار ممکن میشود. سیستم عامل منابعی مانند پردازنده، فضای ذخیره سازی، چاپگر و… را مدیریت میکند. از پرکاربردترین سیستم عاملها میتوان لینوکس، ویندوز، macOS را نام برد.
2. درایو دستگاه (Drivers)
مهمترین نرم افزار سیستمی کامپیوتر را، درایوها نیز میتوان دانست. نرم افزارهایی که پل ارتباطی بین سیستم عامل و سخت افزار به حساب میآیند. نمونهای از درایو، کارت گرافیکی است. هر قطعه سخت افزار به یک درایو نیاز دارد. درایو به سیستم عامل در مورد سخت افزار و ارتباط با سخت افزار اطلاع میدهد.
3. پردازشگر زبان (Compilers and Interpreters)
زبان ماشین یک زبان بسیار سطح پایین، سخت و پیچیده برای انسان است. با نرم افزار Language Processor میتوان زبان سطح بالا که توسط انسان قابل فهم است را به زبان ماشین تبدیل کرد. کامپایلر و مفسر این نرم افزارها کار تبدیل زبان را برعهده دارند. کامپایلر و مفسر هر دو یک کار را انجام میدهند، اما تفاوت آنها در نوع ترجمه است. مفسر به صورت خط به خط کد را ترجمه میکند، اما کامپایلر به صورت کامل این کار را میکند.
4. ابزارهای کمکی (Utility Software)
نرم افزارهای سیستمی زیادی داریم، برخی از این نرم افزارها کارهای کمکی اما مهم سیستم را انجام میدهند. از این نرم افزارها میتوان به آنتی ویروس، پاک سازی حافظه، نگهداری سیستم و… اشاره کرد. با این برنامهها محافظت و مدیریت منابع سیستم آسانتر میشود.
اگر به دنبال سیستمی امن و پایدار هستید، هاستهای پویان آی تی بهترین انتخاب برای شما هستند و میتوانید از جدیدترین ابزارهای مدیریتی بهره مند شوید.
نرم افزار کاربردی چیست و چه کاربردی دارد؟
نرم افزار کاربردی (Application Software) طبق نیاز کاربر رفتار میکند و وقتی آن نصب و اجرا میشود، نرم افزار سیستمی امکان تعامل آن برنامه، استفاده از منابع، اجرا و کار با آن برنامه را ممکن میسازد. این برنامهها بر عکس نرم افزارهای سیستمی با زبان سطح بالا نوشته میشوند. نرم افزارهای کاربردی برای فعالیت و اجرای سیستم ضروری نیستند و بدون آنها نیز میتوان با سیستم کار کرد. برنامههای کاربردی هیچگونه تعامل مستقیمی با سخت افزار و مدیریت منابع و پایداری سیستم ندارند و فقط بر طبق نیاز کاربر، به سیستم افزوده میشوند.
وظایف نرم افزار سیستمی:
- مدیریت داده
- ساخت تصویر، ویدیو، فایل و…
- ارسال و دریافت ایمیل، پیام، تماس و…
- مدیریت اسناد و امور
- و…
از نرم افزارهای کاربردی میتوان به Microsoft Word ،Google Chrome ،Excel اشاره کرد.
قابلیتهای نرم افزار کاربردی
- هر نرم افزار کاربردی یک وظیفه مشخص دارد.
- پیچیدگیهای کمتری نسبت به نرم افزار سیستمی دارد و کار با آن آسانتر است.
- فضای ذخیره سازی بیشتری نسبت به نرم افزار کاربردی احتیاج دارد.
انواع نرم افزار کاربردی
نرم افزارهای کاربردی بر اساس کاربرد و نیازهای کاربران به دستههای مختلف تقسیم میشوند:
1. نرم افزارهای عمومی
این نرم افزارها انواع مختلفی دارند و برای کاربردهای متفاوت و مختلفی توسعه داده شدهاند. در کل برنامههای پرکاربرد که در زندگی روزمره استفاده زیادی از آنها میشود مانند مجموعه ابزارهای آفیس، مجموعه ابزارهای کروم، فوتوشاپ، انواع پیام رسانها مانند تلگرام و واتساپ، بازیها و… را نرم افزارهای عمومی مینامند.
2. نرم افزارهای تخصصی
این دسته برای حرفهها و صنایع خاص طراحی شدهاند. به عنوان مثال، نرم افزار AutoCAD برای طراحیهای مهندسی و معماری استفاده میشود. SPSS نیز یکی دیگر از نرم افزارهای تخصصی است که در تحقیقات آماری به کار میرود.
3. نرم افزارهای تلفن همراه
اپلیکیشنهایی که برای سیستم عاملهای موبایل توسعه یافتهاند، در این دسته قرار دارند. مثلا برنامههای بانکی یا اپلیکیشنهای شبکههای اجتماعی مانند Instagram نمونههایی از این گروه هستند که زندگی روزمره را راحتتر میکنند.
4. نرم افزارهای ابری
این نرم افزارها دادهها را به صورت آنلاین ذخیره و مدیریت میکنند. Google Drive یا Dropbox نمونههای محبوبی از این دستهاند که به کاربران اجازه میدهند فایلهای خود را از هر دستگاهی دسترسی داشته باشند.
نرم افزار کاربردی چه ویژگیهایی باید داشته باشد؟
- رابطه کاربری خوب و بدون پیچیدگی برای استفاده اهمیت بالایی دارد.
- سازگاری با سیستم عاملهای مختلف و سخت افزار را داشته باشد و بدون مشکل اجرا شود.
- امکان سفارشی سازی و شخصی سازی برای استفاده آسانتر کاربران داشته باشد.
- مشکلات امنیتی ایجاد نکند و دادهها و حریم خصوصی افراد را حفظ کند.
- پایدار و با عملکرد خوب باشد و حین اجرا دچار خرابی نشود.
مقایسه نرم افزار سیستمی و کاربردی
این دو نوع نرم افزار وظایف کاملا متفاوتی را بر عهده دارند، که در قالب جدول توضیح خواهیم داد.
| ویژگی | نرم افزار سیستمی | نرم افزار کاربردی |
|---|---|---|
| تعریف | نرم افزاری است که بین سخت افزار و نرم افزار کاربردی قرار دارد و منابع سیستم را مدیریت میکند. | نرم افزاری است که برای انجام کارهای خاص مورد نیاز کاربر طراحی شده است. |
| زبان برنامه نویسی | زبانهای سطح پایین (مثل C، اسمبلی) | زبانهای سطح بالا (مثل Java ،Python ،C#) |
| نزدیکی به سخت افزار | بسیار نزدیک به سخت افزار و مستقیما با آن در تعامل است. | از طریق نرم افزار سیستمی با سختافزار تعامل دارد. |
| وابستگی به سیستم | برای کارکرد سیستم ضروری است. | بدون آن نیز سیستم کار میکند. |
| پیچیدگی | پیچیدهتر و فهم آن دشوارتر است. | سادهتر و قابل فهم برای کاربران عادی است. |
| مثالها | Windows ،Linux ،macOS ،BIOS و درایورها | Microsoft Word ،Google Chrome ،Excel و WhatsApp |
| وظایف اصلی | مدیریت منابع، امنیت، حافظه، فایلها، پردازنده، پیکربندی، اشکال زدایی | انجام کارهای خاص مانند ویرایش متن، مرور وب، ارسال ایمیل، ایجاد تصاویر |
| امنیت و پایداری | مسئول تامین امنیت سیستم و حفظ پایداری آن است. | به تنهایی امنیت یا پایداری سیستم را تضمین نمیکند. |
| سرعت اجرا | باید سریع و بدون وقفه باشد. | سرعت بسته به نوع وظیفه و نیاز کاربر متغیر است. |
| حجم حافظه مورد نیاز | معمولا حجم کمتری دارد، بهینه سازی شده برای منابع سیستم. | معمولا حجم بیشتری دارد و منابع بیشتری مصرف میکند. |
| تعامل مستقیم با کاربر | به طور مستقیم با کاربر تعامل ندارد (در پس زمینه اجرا میشود). | مستقیما توسط کاربر اجرا و استفاده میشود. |
انواع نرم افزار و میزان تعامل آنها با سخت افزار
در این جدول چند برنامه پرکاربرد را از نظر تعامل با سخت افزار و نوع آن بررسی میکنیم.
| نوع نرم افزار | سیستمی یا کاربردی | تعامل مستقیم با سخت افزار |
|---|---|---|
| سیستم عامل | سیستمی | بله (مدیریت مستقیم CPU ،RAM ،I/O) |
| درایور دستگاه | سیستمی | بله (کنترل مستقیم سخت افزار) |
| ابزارهای کاربردی | سیستمی | بله (مدیریت دیسک، حافظه، CPU و غیره) |
| بازی | کاربردی | بله (استفاده از GPU، صدا، کنترلر) |
| مرورگر اینترنت | کاربردی | بله (استفاده از کارت شبکه، GPU) |
| پخش کننده ویدیو | کاربردی | بله (استفاده از GPU و کارت صدا) |
| برنامه موسیقی / صوتی | کاربردی | بله (استفاده از کارت صدا) |
| ارتباطی | کاربردی | بله (استفاده از کارت شبکه/میکروفن) |
| پایگاه داده | کاربردی | نه (داده در دیسک، تعامل غیر مستقیم) |
| واژه پرداز | کاربردی | نه (تعامل غیر مستقیم) |
در آخر
نرم افزارهای سیستمی و کاربردی، هر دو از اجزای مهم و با اهمیت سیستم هستند. بدون نرم افزار سیستمی استفاده از سیستم تقریبا غیر ممکن است و بدون نرم افزارهای کاربردی هم خیلی از نیازهای کاربران برآورده نمیشود. انواع نرم افزارهای سیستمی و کاربردی باعث شدهاند کار با سیستم آسانتر و مسیر پیشرفت و تحول زندگی انسان هموارتر باشد.
سوالات متداول
نرم افزار به برنامهای گفته میشود که روی کامپیوتر یا موبایل اجرا میشود، مثل سیستم عامل یا برنامههای کاربردی. اما اپلیکیشن، نوع خاصی از نرم افزار است که برای انجام یک کار مشخص طراحی شده، مثل پیام رسانها یا برنامههای مدیریت مالی. به زبان ساده، هر اپلیکیشن نرم افزار است، اما هر نرم افزاری اپلیکیشن نیست.
بله، فیس بوک یک نرم افزار کاربردی است. این پلتفرم به کاربران امکان میدهد تا به اشتراک گذاری محتوا، ارتباط با دیگران و استفاده از خدمات اجتماعی بپردازند.
منابع
- https://www.computerhope.com/jargon/s/software.htm
- https://www.geeksforgeeks.org/operating-systems/difference-between-system-software-and-application-software/
- https://www.scaler.com/topics/types-of-system-software/
اولین دیدگاه را اضافه کنید.