نرم افزار Open source چیست؟
فهرست مطالب
Open source نرم افزاری است که بدون هیچ هزینه‌ای در اختیار افراد قرار میگیرد تا بتوانند از آن بهره مند شوند. و به انجام مواردی همچون بررسی، تغییر و توزیع مجدد بپردازند. این امر درست در مقابل برنامه‌های نرم افزاری انحصاری یا Closed source می‌باشد. که توسط سازنده آن و یا شخصی که حق نسخه برداری آن را دارد به کاربران فروخته می‌شود و امکان ویرایش و توزیع مجدد آن وجود نخواهد داشت. مگر اینکه حق چاپ آن را داشته باشیم. علاوه بر آن اصطلاح Open source به هرگونه رویکرد جامعه محور در راستای ایجاد مالکیت‌های معنوی از طریق مواردی چون همکاری باز، فراگیر بودن، شفافیت و به روز رسانی‌های عمومی مکرر اشاره دارد.
تاریخچه نرم‌افزار منبع باز
در حدود سال‌های 1970_1980 کد رایانه هنوز مالکیت معنوی و حفاظت از حق چاپ نداشت و سازمان‌ها نیز به برنامه نویسی نرم افزارهای خود مشغول بودند و اشتراک گذاری کدهای نرم افزاری امری عادی به حساب می‌آمد. در سال 1974 کمیسیونی با عنوان استفاده‌های فناوری جدید از آثار دارای حق چاپ (CONTU) تاسیس شد. و بیان کرد کد نرم افزاری اثری خلاقانه است و باید از حق چاپ و انتشار آن محافظت نماییم. ایجاد و رشد این کمیسیون سبب رشد نرم افزار مستقل شد و منبع درآمد به حساب می‌آمد. به همین دلیل و با گذشت زمان ناشران نرم افزارها نیز بر روی حقوق مالکیت خود حساسیت بیشتری پیدا کردند.
با گذشت زمان و وجود محدودیت‌های نرم افزارهای اختصاصی، جنبشی علیه آن در سال 1983 شکل گرفت. ریچارد استالمن از اینکه کاربران نمی‌توانند این نرم افزارهای انحصاری را برای انجام کار خود سفارشی کنند ناراحت بود. وی معتقد بود نرم افزارها بایستی آزاد باشند و به پشتیبانی از مفهوم نرم افزاری که به طور رایگان برای سفارشی‌سازی در دسترس است پرداخت. در نهایت استالم بنیاد نرم‌افزار آزاد را تاسیس کرد. همچنین نخستین مجوز نرم‌افزار کپی‌لفت، مجوز عمومی گنو (GPL) را ایجاد کرد و از افرادی که کد منبع خود را بهبود می‌بخشد، خواست نسخه ویرایش‌شده‌اش را به‌طور رایگان برای همه منتشر کند.
انتشار مقاله ی “کلیسای جامع و بازار” در سال 1997 گام مهم دیگری در این جنبش به حساب می‌آید که توسعه ی نرم افزار اختصاصی را که توسط یک گروه اصلی صورت می‌گرفت را در مقابل توسعه ی آزاد قرار داد. و در آخر بسیاری از افراد معتقد بودند استفاده از کلمه ی نرم افزار رایگان می‌تواند عدم هزینه را به عنوان ارزش اصلی نرم افزار بیان کند، بنابراین کلمه ی منبع باز در سال 1999جایگزین نرم افزار رایگان شد.
نرم‌افزار منبع باز سازمانی و شخصی
امروزه نرم افزار Open source نقش مهمی را در محاسبات بر عهده دارد. در حال حاضر تقریبا همه ی دسنگاه‌های محاسباتی دارای انواع کدهای Open source هستند که در اکثر مواقع برای مواردی چون انجام عملیات‌های اساسی و همینطور عملکردهای پیشرفته مورد استفاده قرار میگیرد. در این جا برخی از متدوال ترین برنامه‌های Open source را به شما معرفی می‌کنیم :
- در وهله ی اول سیستم عامل لینوکس است که جایگزینی Open source برای سیستم عامل یونیکس به حساب می‌آید.
- مرورگر وب موزیلا فایرفاکس که بر اساس Netscape Navigator ایجاد شد.
- برنامه ی GIMP جایگزینی برای Adobe Photoshop می‌باشد.
- و…
برنامه‌های Open source به صورت وسیعی در مواردی همچون شبکه‌ها، سازمان و دیگر موارد می‌باشد. دسته بندی‌های مختلفی از Open source وجود دارد که عبارتند از :
- سیستم عامل‌ها (Operating system)
- زبان‌ها و فریم ورک‌های برنامه نویسی (Programming languages and frameworks)
- پایگاه‌های داده و فناوری‌های داده (Databases and data technologies)
- مخازن عمومی مبتنی بر گیت (Public git-based repositories)
- قوائدی برای هوش مصنوعی (Artificial intelligence)، Machine learning ،Deep learning
چرا کاربران برنامه‌های Open source را انتخاب می‌کنند؟
افراد و سازمان‌ها هرکدام بنابر دلایل متفاوتی برنامه‌های Open source را انتخاب می‌کنند. برخی از افراد حتی از وجود این برنامه‌ها در رایانه و یا دستگاه تلفن همراه خود بی خبر هستند. در کنار آن برخی از افراد نیز به دنبال عملکرد نرم افزار هستند بدون آن که تصمیمی برای بازنویسی به کدهای منبع را داشته باشند.
چرا شرکت‌ها برنامه‌های Open source را انتخاب می‌کنند؟
دلایل گوناگونی برای انتخاب برنامه‌های Open source وجود دارد که برای مثال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :
- کم هزینه با رایگان بودن آن
- منعطف بودن
- افزایش مهارت برنامه نویسان خود
- ارتباط با دیگران و افزایش محبوبیت
- راحتی بیشتر
نحوه ی ساخت نرم افزارهای Open source
تعداد زیادی از برنامه‌های Open source توسط برنامه نویسان انفرادی یا تیم‌های کوچک برنامه نویسان ایجاد شده‌اند. بسیاری از پروژه‌های مهم برنامه نویسی به وجود آمدند که هزاران برنامه‌نویس را درگیر کرده‌اند که خطوط بی‌شماری کد را به اشتراک می‌گذارند. همچنین نرم‌افزار را آزمایش کرده، مستندات را می‌نویسند، وب‌سایت پروژه را می‌سازند، و موارد دیگر را انجام می‌دهند.
از سوی دیگر، پلتفرم ارکستراسیون کانتینر Kubernetes که توسط مهندسان Google به عنوان یک پیاده‌سازی منبع باز آغاز شد، در ابتدا برای متعادل کردن بار کاری سرور Google ایجاد شده بود. گوگل این پروژه را از طریق ایجاد یک کنسرسیوم جدید در بنیاد لینوکس به نام Cloud Native Computing به جامعه منبع باز ارائه کرد. از آن زمان، هزاران توسعه‌دهنده، از جمله نمایندگان شرکت‌های بزرگ رایانه، روی هسته در حال تکامل آن کار کرده‌اند.
با گذشت زمان، یک اکوسیستم باید از پروژه های نرم افزاری منبع باز پشتیبانی کند. سرویس‌های میزبانی کد مانند GitHub، Bitbucket، SourceForge و Google Code، مخازن مرکزی، کنترل نسخه و سایر عملکردها را ارائه می‌کنند که گروه‌های کاری متنوع و توزیع شده را برای همکاری و مدیریت پروژه‌های منبع باز فراهم می‌کنند. GitHub به تنهایی 83 میلیون توسعه دهنده و بیش از 20 میلیون مخزن پروژه باز را ثبت کرده است ،که هر مخزن یک شاخه منحصر به فرد از یک پروژه منبع باز را نشان می دهد.
تعدادی از سازمان‌های غیرانتفاعی برای حمایت و تامین مالی از نگهداری مداوم پروژه‌های Open source، مانند بنیاد نرم‌افزار آزاد و ابتکار منبع باز (OSI) پدید آمده‌اند. و ده ها پایه خاص برنامه وجود دارد. مانند بنیاد لینوکس که از برنامه های منبع باز خاص و پروژه های مرتبطی که از آن فناوری ها پشتیبانی می کنند، پشتیبانی می کند.
نرم افزار Open source و حق مالکیت معنوی
“Open source” و “اختصاصی” رویکردهای جایگزین برای مالکیت معنوی (IP) را نشان می‌دهد که در یک برنامه کاربردی تجسم یافته است. با منبع باز، IP در نظر گرفته شده است تا به نفع عموم باشد بدون اینکه انگیزه‌ای در منفعت بردن مرتبط با مالکیت معنوی باشد. در مقابل، نرم افزار اختصاصی از ارزش مالکیت معنوی با دریافت هزینه اشتراک یا مجوز اختصاصی درآمدزایی می‌کند.
با این حال، ایده پشت نرم‌افزار Open source، اساساً پیامی ضد سود یا ضد سرمایه‌داری نیست. بلکه این است که در دست جامعه کاربران، نرم‌افزار به طور طبیعی با ارائه ارزش بیشتر به کاربران بیشتر، به بزرگترین پتانسیل خود دست خواهد یافت. بزرگترین پروژه منبع باز تاریخ اینترنت در اصل برای به اشتراک گذاشتن مقالات دانشگاهی مورد استفاده قرار گرفت. همه چیز آن نتیجه ذهن‌های بی شماری است که امکانات جدید را تصور و اجرا می‌کنند.
در حالی که نرم افزار Open source به صورت رایگان در دسترس عموم قرار میگیرد. اما در مالکیت عمومی نیست. از طریق پیچ و تاب مبتکرانه کپی‌رایت سنتی، سازندگان نرم‌افزار متن‌باز چیزی را ایجاد کردند که «کپی‌لفت» نامیدند، که اجازه استفاده عمومی، تغییر و توزیع مجدد کد منبع را می‌دهد. اما دیگران را از تبدیل نرم‌افزارهای Open source به نرم‌افزار اختصاصی و دارای حق چاپ باز می‌دارد. با این حال، امروزه بیش از 100 نوع مختلف مجوز نرم افزار Open source وجود دارد که برخی از آن‌ها اجازه می‌دهند آثار مشتق شده بر اساس کد منبع باز دارای حق چاپ و فروش شوند. این کار فرصت‌های تجاری را برای کسانی که نرم افزار منبع باز ایجاد می‌کنند، گسترش می‌دهد.
مجوزهای نرم‌افزار Open source
GPL و استالمن در ادامه کار مجدادا تصریح کردند هر کسی می‌تواند نرم‌افزار خود را به هر نحوی که صلاح بداند بازنویسی کند، تا زمانی که کد به‌دست‌آمده برای استفاده همه رایگان منتشر شود. به این ترتیب، مجوز کپی لفت GPL نوع جدیدی از مالکیت معنوی شبه دامنه عمومی را ایجاد کرد. با این حال محدودیت‌های قانونی قابل اجرا توسط دارنده حق چاپ اصلی برای محافظت در برابر ادعاهای بعدی مالکیت محدود توسط دیگران اعمال شد.
از آن زمان، مجوزهای نرم افزار Open source متعددی توسعه یافته است. جنبش ابتکار منبع بازها بیش از 100 مجوز منبع باز تایید شده را فهرست می‌کند. برخی از این‌ها اجازه می‌دهند تا محصولات اختصاصی از کد Open source ایجاد شوند. این مجوز ها گاهی اوقات به عنوان “مجاز” طبقه بندی می‌شوند، یعنی به کاربران اجازه می‌دهند حق نسخه برداری آثار خود را داشته باشند، یا از آن محافظت کنند. مجوزهای منبع باز MIT و BSD رایج ترین مجوزهای مجاز هستند، در حالی که GPL یکی از رایج ترین مجوزهای محافظتی کپی لفت است. مجوزهای جایگزین متعددی با GPL یا MIT “سازگار” هستند، به این معنی که کد نرم افزاری که تحت این مجوز نوشته شده است را می‌توان در برنامه دیگری که از مجوز GPL یا MIT استفاده می کند استفاده کرد.
مدل‌های کسب درآمد از نرم‌افزار Open source
با وجود آن که به نظر می‌آید تمامی فعالیت‌ها در نرم افزارهای Open source رایگان است. اما راه‌های زیادی وجود دارد که پروژه‌های Open source و همینطور شرکت‌های مجاور آن نیز میتوانند رشد و تکامل یابند. در این بخش ما به معرفی مدل‌های گوناگون در کسب درامد از این نوع نرم افزار می‌پردازیم:
درآمدزایی به سبک RED HAT
از جمله مدل‌های متداول در کسب و کار ها محسوب می‌شود که در آن هزینه ی پشتیبانی‌های تخصصی از مشتریان دریافت می‌شود. در سال 1993 شرکت Red Hat شروع به فروش دوباره ی سیستم عامل لینوکس سازمانی خود نمود. و به دنبال آن برای پشتیبانی‌های ارائه شده هزینه‌هایی را دریافت کرد. علاوه بر آن، با اضافه نمودن برخی دیگر از ویژگی‌ها نیز در صورت علاقه به دریافت آن مشتریان ملزم به پرداخت هزینه بودند. در نهایت Red Hat اولین شرکت Open source بود که درآمد آن بالاتر از 1 میلیارد دلار شد.
درآمدزایی به سبک وردپرس
با وجود آنکه وردپرس پلنفرمی برای وبلاگ نویسی محسوب می‌شد. اما در حال حاضر به صورت گسترده‌ای در موارد مختلفی همچون ساخت، مدیریت و میزبانی وب سایت‌ها استفاده می‌شود. از آنجا که این پلتفرم مبتنی بر Cloud و یا SaaS عمل می‌کند برای میزبانی وب، پشتیبانی و قابلیت‌های افزوده شده سایت (مانند قابلیت تجارت الکترونیک، ابزارهای SEO) از مشتریان خود هزینه دریافت می‌کند.
درآمدزایی از تبلیغات و ترافیک
بعضی از سازندگان نرم افزارهای Open source هزینه ای را در قبال نرم افزارخود دریافت نمی‌کنند. ولی به دلیل میزان ترافیکی که توسط نرم افزارها ایجاد می‌شود به کسب درآمد می‌پردازند برای مثال می‌توان به GitHub اشاره کرد.
سخن آخر
Open source نرم افزاری است که توسعه دهندگان ام بدون دریافت کوچک ترین هزینه ای این فرصت را برای کاربران فراهم می اورند تا بتوانند به کدهای منبع دسترسی یابند و همینطور با انجام بررسی های لازم به تغییر و توسعه و همینطور توزیع این کدها بپردازند. به عبارتی دیگر این کدها در اختیار کاربران قرار میگیرد و ان ها میتوانند از ان در جهت بهبود کارکرد نرم افزار ها استفاده نمایند.
اولین دیدگاه را اضافه کنید.